Ben ik vrij?

27 juni, 2025

Jeugdsectie

In een tent speciaal ingericht voor digital nomads ben ik dit artikel aan het schrijven. Er is wifi en ik kan ongestoord werken. Regelma­tig kijk ik over de rand van mijn laptop naar buiten, waar ik de ene camper na de andere langs zie komen met jonge Nederlanders erin. Momenteel verblijven mijn vriend en ik met onze twee katten in een hippie-community in Zuid-Spanje. Deze community leeft vrijwel zelfvoorzienend en in harmonie met de natuur. Gezien de vele campers om ons heen zijn wij niet de enige die nomadisch leven.

Tekst: Marijn Bosscher

Hoe komt het toch dat er zoveel jongeren van in de twintig dit pad kiezen? Komt het door de woningnood, waardoor het mak­kelijker en goedkoper is om in een busje te wonen? Of is er iets wat ons in ons thuisland tegenstaat waardoor wij massaal vertrek­ken? Is het een behoefte aan meer vrijheid? En als dat het is, word je door dat reizen dan eigenlijk wel echt vrij? Deze vragen komen bij me op, terwijl ik aan het lezen ben in De filosofie van de vrijheid van Steiner. Hoewel Steiner dit boek in 1894 schreef, denk ik dat de kern geldig blijft. Voor zover ik die kern heb begrepen, want dit is het moeilijkste boek dat ik in lange tijd lees.

Vrijheid

Steiner schrijft over het concept vrijheid, waarbij hij zichzelf de vraag stelt in hoeverre een mens kan handelen uit vrije wil. Daar­voor ziet hij de noodzaak kennis te hebben van je beweegrede­nen: “Een handeling waarvan de handelende niet weet waarom hij ze verricht, kan niet vrij zijn; dat spreekt vanzelf.”

Reizen geeft mij een gevoel van zingeving. Het geeft een gevoel van vervulling om nieuwe gebieden te ontdekken en nieu­we mensen te ontmoeten. Per dag kan ik bekijken waaraan ik behoefte heb. Maar waarom werden deze behoeften bij mij zo groot dat ik mijn leven hiernaar ging inrichten? Als ik aan Neder­land denk, denk ik aan liefdevolle mensen om me heen, een fijne thuisbasis en veiligheid. Tegelijkertijd, en dat overtreft wellicht de positieve gevoelens, herinner ik me het gevoel van gehaast­heid. Ik heb de indruk gekregen dat mijn gevoeligheid eigenlijk te groot is om rekening mee te houden en dat wat ik doe altijd nóg beter moet. Ik ervaar in Nederland te weinig ruimte en tijd voor mezelf. Natuur wordt steeds schaarser, je moet fulltime werken om een huis te kunnen betalen en daarbij voel ik de druk om ook nog te sporten, sociale contacten te onderhouden, me spiritueel te ontwikkelen en ervoor te zorgen cultureel onderlegd te zijn.

Is dit op reis dan zo anders? Aan de ene kant: nee, want die ver­wachtingen van mezelf blijven aanwezig. Tegelijkertijd: ja natuur­lijk! Ik kan per dag kijken waaraan ik behoefte heb, midden in de natuur wonen en samen met de natuur leven. Het accepteren van mijn gevoeligheid is opeens stukken makkelijker. Daarbij verandert eigenlijk alleen mijn omgeving, want mijn online baan (van drie dagen per week) neem ik gewoon mee. Toch voelt alles anders, ruimtelijker en zachter – ook door de financiële ruim­te die er is, want drie dagen werken levert genoeg op om van te leven. En datzelfde verhaal hoor ik van iedere medereiziger. Waarbij we vaak lachend tegen elkaar zeggen: tja, het leven gaat toch wel om meer dan het hebben van een goede baan en het kunnen betalen van een huis. Het gaat over innerlijke verbinding ervaren met elkaar en met jezelf.

Dat brengt me bij de vervolgvraag die Steiner stelt, of een han­deling waarvan je je beweegredenen kent, wel vrij is. Hij komt tot het idee dat je vrij bent als je je impulsen, je intuïties kunt volgen en je niet laat leiden door wat anderen zeggen of doen. “De vrije geest handelt volgens zijn impulsen, dat zijn intuïties die hij met zijn denken uit de totaliteit van zijn ideeënwereld selecteert.”

Ik heb mezelf afgevraagd of ik niet ook met het leven op de manier die we nu verkiezen, waarbij we overwegen ons in Portu­gal te vestigen, onvrij ben doordat wat ik wil past in een bepaal­de stroming binnen de samenleving. Ik merkte dat ik de neiging had anderen tot voorbeeld te nemen en vooral Instagram speel­de hier een grote rol in. Misschien ken je de accounts wel die ik bedoel: de perfecte van-life plaatjes, de mooiste off-grid huizen, iedere dag tijd om prachtige zuurdesembroden te bakken en ondertussen ook nog te doen aan thuisonderwijs omringd met dieren. Waarvan ik dacht: ja, dat wil ik ook! Bijna ongemerkt ont­staat zo een nieuw keurslijf, waarin ik niet volg wat er als impuls bij me opkomt. Nee, wij reizen niet vluchtig en zien niet in drie maanden heel Europa. We blijven zelfs het liefst lang op een plek staan om echt contact te maken met mensen en op die plek ons te ontwikkelen totdat een volgende uitdaging zich aanbiedt. Eerst kon ik daarin wel nog denken in tekorten: ik zag niet zoveel nieuwe dingen of sliep niet iedere dag op een andere plek, haal­de ik wel genoeg uit mijn reis? De fomo kwam omhoog (fear of missing out). Inmiddels ben ik me niet alleen bewust geworden van deze gedachte, maar heb ik die ook losgelaten. Regelmatig mediteren helpt mij om me met mezelf in contact te voelen, waardoor ik kan ervaren wat er bij mij past.

Naast mediteren, surf en yoga ik graag – zaken waarvoor in mijn nomadische bestaan meer ruimte is. Hierdoor heb ik meer toe­gang tot mijn innerlijke wereld. En ontwikkel ik een levenshou­ding waardoor ik meer met het geestelijke leven in contact kom.

Wellicht is dat wel wat ik mis in Nederland: veel mensen lopen een pad waarbij er weinig ruimte is voor een innerlijk leven en ze lijken te zijn vergeten dat er een geestelijke wereld bestaat. Terwijl de mensen die ik tot nu toe tijdens mijn reis of in Portu­gal heb ontmoet, allemaal bezig zijn met zichzelf en met ruimte geven aan hun relatie met die geestelijke wereld.

Is de mens dan vrij?

Om terug te komen bij de vragen waarmee ik begon: ik geloof dat de mens vrij kan zijn als je de onderliggende waarden/over­tuigingen van je eigen handelen leert begrijpen. Want alleen dan kan je een bewuste keuze maken of iets echt bij je past en kun je kiezen voor wat jij echt wilt. Nu ik me realiseer dat ik vooral reis omdat ik in Nederland minder contact heb met mijn innerlijke leven en met de geestelijke wereld, en ik hier graag meer ruim­te aan wil geven, kan ik natuurlijk besluiten om mijn leven in Nederland anders in te richten zodat hiervoor ruimte ontstaat. Terwijl ik nog beren op de weg zie (de huizenmarkt, de ratrace of het huidige parlement), is uiteindelijk genoeg ruimte kunnen geven aan mijn belevingswereld de reden dat ik ben gaan reizen. Voor mij is mijn reis een zoektocht naar mijn zachte, hoogge­voelige en spirituele zelf. Tegelijk denk ik dat ik niet de enige ben die bepaalde dingen in Nederland lastig vindt. Onze generatie heeft ergens namelijk gewoon pech: met studieschuld, de hui­zenmarkt en nog meer gerotzooi.

Het lezen van het boek van Steiner De filosofie van de vrijheid heeft me laten beseffen dat je door reizen niet per definitie vrij wordt; dat vraagt onderzoek naar waarom je de keuze maakt om te reizen. Niet het simpelweg volgen van die Instagramac­counts. Maar om bewust op reis te gaan, waarbij je de tijd neemt voor zelfonderzoek en los probeert te komen van jouw (onrealis­tische) eisen van jezelf en/of je fomo. Dát raad ik iedereen aan! Als je goed blijft voelen waarom je behoefte hebt aan een ande­re manier van leven, kom je misschien wel tot het vertrouwen, dat jij beschikt over de kennis van wat voor jou écht voedend is. Dit vertrouwen geeft mij échte vrijheid.

Dit artikel verscheen in Motief 294 van juli-augustus 2025