Motief 298, december 2025-januari 2026

Iemand zien voordat die gezien wordt

Een voorbeeld uit mijn dagelijks werk: na de laatste correcties aan de Nederlandse vertaling van de biografie over Zeylmans bezocht ik eind oktober in het Haagse Kunstmuseum het symposium van het Lievegoed Academisch Netwerk. Daar sprak Jacqueline van Paaschen over Marie Tak van Poortvliet en Jacoba van Heems­kerck. Door haar jarenlange onderzoek en recente publicatie Alles gegeven is samenwerking ontstaan met diverse musea, wordt de essentiële bijdrage van vrouwen aan de moderne kunst belicht en de relatie tussen kleur en gezondheid weer expliciet gemaakt. Een nieuw netwerk is ontstaan rondom een historische situatie; een situatie die relevant blijkt voor de toekomst. Dankzij het feit dat Jacqueline Jacoba en Marie zag, voordat zij gezien waren.

En Marie Tak zag Willem Zeylmans voordat hij gezien werd. Zij zag in hem wat hij zou kunnen betekenen voor de toekomst van de antroposofie, de psychiatrie, de kleurentherapie. Zij kocht hem vrij zodat hij niet naar de tropen moest maar in Nederland geneeskunde kon studeren. Zij zette hem op het spoor van de antroposofie, van een sanatorium, van de kleuren(therapie). In de Antroposofische Vereniging zag men hem niet; zonder de inbreng van Rudolf Steiner was hij nooit voorzitter geworden. Maar Steiner zag hem wel.

Dankzij hun ogen kunnen wij Willem Zeylmans opnieuw zien. Hij staat bekend als de grote pionier van de antroposofie die 38 jaar lang onze vereniging voorzat. Minder bekend is zijn inspiratie (Kerstmis 1943) waarin hij onze vereniging omstulpt; de functio­naris van het bestuur wordt tot een algemene functie die ieder lid uitoefent zodra hij/zij iets initieert (voorzitter), organiseert (secre­taris) of faciliteert (penningmeester). Minder bekend is ook zijn vermoeden dat de inspiratieve impuls van de Kerstbijeenkomst (1923) een metamorfose ondergaat waarin individuen vanuit intu­ïtieve vermogens tot samenwerking komen. Minder bekend is ook dat zijn uitsluiting uit de vereniging een doodswens in hem teweegbracht en tegelijk zijn vermogen tot insluiting versterkte; door het leed heen kon hij de mensheid in zichzelf ervaren.

Het omvormen van de vereniging, het initiëren van samenwer­king vanuit intuïtie, het inclusief handelen uit liefde voor men­sen die anders zijn, het ingroeien in een Christusbewustzijn – het zijn de relevante thema’s voor deze eeuw. In dat wat geworden is kun je kiemen zien van wat wil ontstaan. We komen verder als we mensen zien die nog niet gezien worden.

Pim Blomaard

Emanuel Zeylmans, Willem Zeylmans van Emmichoven, Een leven voor de antropo­sofie, Cichorei 2025.
Jacqueline van Paaschen, Alles gegeven, Prometheus 2025. Tot 1 maart gelijkna­mige expositie in het Kunstmuseum in Den Haag.