Ledengroep ‘Filosofie & Antroposofie’
Filosofie en Antroposofie
De ledengroep 'Filosofie & Antroposofie' is een landelijke ledengroep (op themageoriënteerde grondslag) van de Antroposofische Vereniging in Nederland die zich ten doel stelt de filosofische grondslagen van de antroposofie te bestuderen en eigen te maken. In de bijna 30 jaren van haar bestaan zijn de volgende boeken of delen daarvan aan de orde gekomen: Goethes naturwissenschaftliche Schriften, Grundlinien einer Erkenntnistheorie der Goetheschen Weltanschauung, Wahrheit und Wissenschaft, Die Philosophie der Freiheit, Philosophie und Anthroposophie, Von Seelenrätseln, Die moderne naturwissenschaftliche Vorstellungsart und die Weltanschauung Goethes, wie sie Rudolf Steiner vertritt (W.J. Stein), Die Stufen der höheren Erkenntnis, Goethes Weltanschauung, Die Rätsel der Philosophie.
Activiteiten de afgelopen jaren
In 2010-2011 hebben we ons verdiept in het opstel: Die psychologischen Grundlagen und die erkenntnistheoretische Stellung der Anthroposophie. Dit opstel staat in de bundel: Philosophie und Anthroposophie (GA 35, blz. 111-144; een Nederlandse vertaling is beschikbaar bij uitgeverij Pentagon onder de titel: Het gespiegelde ik.).
Van april 2011 t/m juni 2015 hebben we gewerkt aan Grundlinien einer Erkenntnistheorie der Goetheschen Weltanschauung. Nederlandse vertaling: Waarnemen en denken.
Van september 2015 t/m april 2024 hebben we gewerkt aan De filosofie van de vrijheid (GA 4).
Dagindeling
Ochtenddeel (10.30-12.30 uur)
10.30 tot ± 10.35 opening met spreuk, welkom nieuwe aanwezigen
10.35 tot 12.15 lezen van tekstgedeelten afgewisseld met gesprek
12.15 tot 12.30 terugblik; mededelingen
Lunchpauze: 12.30-13.00 uur. Lunch zelf meebrengen
Middagdeel: 13.00-14.15 uur
In het middagdeel bestaat de mogelijkheid voor deelnemers om een onderwerp naar eigen keuze te presenteren (ca. 3 kwartier plus 30 minuten vragen en gesprek). Dit kan een meer filosofisch onderwerp betreffen, zoals bijvoorbeeld de filosofie van Scotus Eriugena, Plato's ideeën over de wiskunde, of een meer filosofisch/antroposofisch onderwerp, zoals bijvoorbeeld het imaginatieve kennen, drie mysteriestromen, wat is nu eigenlijk een beeld in de antroposofie? Ook kunnen onderwerpen gepresenteerd worden die gerelateerd zijn aan de eigen werksituatie, zoals bijvoorbeeld over waterbeheer, bruggenbouw, bedrijfsinnovatie, kunst in het denken, kunstzinnige therapie. Dit middagdeel wordt zeer gewaardeerd vanwege de variatie in onderwerpen en ook omdat we zo elkaar beter leren kennen middels de presentaties van ieders persoonlijke interessegebieden.
Praktische informatie seminar
De kosten voor deelname zijn voor de deelnemers aan de groep Filosofie-Antroposofie € 30, voor alle overige deelnemers € 60.
Aanmelding voor het seminar bij Jaap Lemereis (
De voordracht op de vrijdagavond is los te bezoeken. Daarvoor is aanmelding niet nodig. De kosten hiervoor zijn € 8.
De kosten moeten geen belemmering zijn voor deelname aan het seminar. In overleg met de penningmeester is altijd een oplossing mogelijk.
Graag willen we een ieder die enthousiast geworden is door het bovenstaande, uitnodigen om deel te gaan nemen aan de ledengroep Filosofie & Antroposofie. Ook mensen die vrijblijvend een keer willen komen kennismaken met de groep zijn van harte welkom. Van nieuw instappende deelnemers wordt verwacht dat ze het boek De filosofie van de vrijheid van Rudolf Steiner gelezen hebben. Filosofische voorkennis wordt niet vereist, uiteraard wel de belangstelling om door middel van filosofische verdieping inzicht te verwerven in het eigen menszijn. Nadere inlichtingen zijn te verkrijgen bij Jaap Lemereis (06-10266086); e-mail:
Tijd: elke derde zaterdag van de maand van 10.30 tot 14.15 uur (met enkele uitzonderingen!). Inloop vanaf 10.00 uur; zelf lunch meenemen.
Plaats: de zaal aan de Boslaan 15 te Zeist of Stichtse Vrije School, Socrateslaan 24, Zeist (lokaal 14)
Kosten: € 30,00 per jaar (van september tot juni).
==================================================================================
Thema's in voorgaande jaren
==================================================================================
Het thema in 2001/02 was: Vrijheid, morele intuïtie en liefde tot de handeling
Wanneer je over je eigen menszijn nadenkt, kan het zijn dat de vraag bij je opkomt of je een werkelijk vrij handelend wezen kunt zijn of worden. Enig nadenken leidt algauw tot het inzicht dat veel handelingen die je uitvoert niet volledig door jezelf uit eigen vrije wil bepaald en voltrokken worden.
Bij de meeste handelingen is namelijk niet uit te sluiten dat voor jou onbewuste factoren of factoren waarin je innerlijk niet autonoom bent een sturende invloed op die handelingen uitoefenen. Kan de mens handelingen verrichten waarbij alle bepalende factoren uit hemzelf voortkomen en waarbij hij ook weet dat het deze en geen andere factoren zijn die zijn daad bepalen? Met andere woorden, kan de mens daden verrichten die hij met recht zijn daden kan noemen? Want alleen dan is de mens een vrij handelend wezen.
In zijn boek De filosofie van de vrijheid wijst Rudolf Steiner op het zuivere denken als voorwaarde voor een vrije handeling. Dat het zuivere denken überhaupt mogelijk is voor de mens is voor veel filosofen niet iets dat vanzelfsprekend is. En inderdaad zal voor ieder mens persoonlijk de eigen ervaring op dit gebied de doorslag moeten geven. Zuiver gedachte begrippen of ideeën zijn niet vermengd met elementen uit de zintuiglijk waarneembare wereld. Bovendien voltrekt het zuivere denken zich los van lichamelijke invloeden. Tijdens het zuivere denken ervaar je jezelf als innig verweven met dit denken, dat op zichzelf ervaren kan worden als iets wezenlijks dat in zichzelf gegrondvest is. De inhoud van het denken verschijnt door je eigen denkactiviteit als intuïtie in je bewustzijn.
Wanneer je de inhoud van een zuiver gedacht begrip als motief van je handelen neemt, ben je er zeker van dat deze handeling bepaald wordt door dit zelf gekozen motief (morele intuïtie) en dat er dus geen onbewuste medebepalende factoren zijn. Zodra je dit intuïtief aanschouwde morele idee tot eigen ideaal gemaakt hebt, zal je proberen de handeling tot uitvoering te brengen, zuiver uit liefde tot datgene wat je middels deze handeling wilt verwerkelijken.
==================================================================================
In het seizoen 2002-2003 zijn de volgende hoofdstukken uit De filosofie van de vrijheid aan bod geweest: Individualiteit en soort, Vrijheidsfilosofie en monisme, De consequenties van het monisme.
Het seminar in mei 2003 onder begeleiding van Martin Kollewijn en Renatus Ziegler sloot hier nauw op aan.
Gedachten-Monisme en denken als grondslag voor vrijheid
Het is geen vanzelfsprekendheid dat de begrippen, waar ieder mens door zijn denken bewustzijn van heeft, in feite één universele en samenhangende begrippenwereld vormen. En het is evenmin vanzelfsprekend dat in de totale menselijke ervaringswereld de begrippen net zo'n belangrijke plaats innemen als de waarnemingen. Waarneming en begrip vormen zelfs een eenheid, ook al kan het een worsteling zijn om die eenheid te vinden, bevangen als we zijn in vooroordelen. Deze eenheidsgedachte qua begrippenwereld en ervaringswereld noemt Steiner 'monisme' en wordt in zijn werk De Filosofie van de Vrijheid ontwikkeld. Dit doet hij door de denkprocessen, die zich afspelen in het eigen bewustzijn, te observeren en tot begrip te brengen. Daarbij zet hij zich af tegen ook nu nog gangbare monistisch of dualistisch georiënteerde opvattingen over denken en waarnemen, zoals het monisme van de materialist of van de speculatieve spiritualist of de kantiaanse dualistische constructie van de onkenbare wereld 'op zich' versus de vervormde afspiegelingen daarvan in het menselijke bewustzijn.
Hoe kunnen we deze ontwikkelingsweg, die Rudolf Steiner in zijn filosofie van de vrijheid beschrijft, volbewust navoltrekken op grond van eigen ervaringen? Om welke ervaringen gaat het hierbij? Het menselijke denken wordt ook nu nog veelal opgevat als een onvrij hersenproces op zuiver materiële grondslag. Volgens Steiner geldt dat niet voor de meest zuivere vorm van denken. Welke ervaringen liggen hieraan ten grondslag? En wat kan denken dan te maken hebben met vrije wil? Deze en hiermee samenhangende vragen zijn in het seminar uitvoerig aan bod gekomen.
==================================================================================
Het seizoen 2003/2004 was gewijd aan de bestudering van de dissertatie van Walter Johannes Stein, Die moderne naturwissenschaftliche Vorstellungsart und die Weltanschauung Goethes, wie sie Rudolf Steiner vertritt. Met dit werk volbracht Stein de opgave van Rudolf Steiner 'die Geltung des Übersinnlichen zu sichern'; met andere woorden: filosofisch te funderen dat je - om de werkelijkheid waarachtig te kennen - niet om het bovenzinlijke heen kunt. De opgave op filosofische wijze een toegang tot de geestelijke wereld in het vizier te krijgen komt overeen met de doelstelling van onze groep. Walter Johannes Stein schreef deze studie in nauwe samenwerking met Rudolf Steiner en Thomas Meyer heeft dit proces gedocumenteerd in het boek waarin we de dissertatie zelf ook aantreffen. De titel van de dissertatie is: Die moderne naturwissenschaftliche Vorstellungsart und die Weltanschauung Goethes, wie sie Rudolf Steiner vertritt. Twee benaderingswijzen worden hier tegenover elkaar geplaatst: het materialistisch-natuurwetenschappelijke en het spirituele wereldbeeld à la Goethe.
Het seminar in juni 2004 onder begeleiding van Renatus Ziegler sloot hier nauw op aan.
==================================================================================
Seminar gehouden op 24-26 juni 2005
Hoe kan ik mij onbevangen inleven in andermans wereldbeschouwing?
Deze vraag is het thema van een seminar met Thomas Kracht, georganiseerd door de landelijke ledengroep Filosofie en Antroposofie, van 24 t/m 26 juni 2005. Daarbij is tevens ingegaan op de grote verandering in de wereldbeschouwingen rond 1850 in relatie tot de antroposofie.
Wij voelen ons ieder vanuit onze eigen geaardheid en persoonlijke levenservaring aangetrokken tot een mens- en wereldbeeld waarin wij onze eigen intuïties, gedachten en vermoedens herkennen. Deze subjectieve gerichtheid is te respecteren als behorend tot het eigene van de unieke individualiteit die ieder mens is. In een van zijn voorwoorden tot Die Rätsel der Philosophie (De raadsels van de filosofie) geeft Rudolf Steiner aan dat de persoonlijke levensvragen meer diepgang kunnen krijgen door de bestudering van de geschiedenis van de filosofie. In dit boek schetst Rudolf Steiner de ontwikkeling van het westerse denken als het spoor van een bewustzijnsontwikkeling die de mensheid in de loop der geschiedenis heeft doorgemaakt. Hiermee levert Steiner een bijdrage je eigen denk- en levenservaring aan deze ontwikkeling te kunnen spiegelen. De eigen vragen zijn door de grote denkers wellicht bewuster doordacht en scherper onder woorden gebracht en het eigentijdse karakter ervan komt in een breder, historische verband te staan.
Nu is het makkelijker je te verdiepen in denkrichtingen waarmee je verwantschap voelt dan in jou vreemde of antipathieke wereldbeschouwingen. Het vereist een speciale oefening je onbevangen mee te bewegen met denkbeelden waarmee je geen affiniteit voelt. In zekere zin is het intensief bestuderen van het boek De raadsels van de filosofie zelf die oefening. De eerste doelstelling van dit seminar is het helder krijgen van het karakter van deze oefening. Ten tweede zal het gaan om de wending te begrijpen die de wereldbeschouwelijke ontwikkeling neemt na het midden van de 19de eeuw. (Hieraan is het 2de deel van dit werk gewijd.) Van de deelnemers wordt verondersteld dat zij enigermate met het genoemde boek bekend zijn, inclusief de voorwoorden en het laatste deel, waarin een uitzicht op de antroposofie wordt geschetst.
==================================================================================
In 2009 was het thema van het seminar: hoe kom je door actieve beoefening van filosofie tot antroposofische ken-ervaringen?
Rudolf Steiner beschrijft in zijn opstel "Philosophie und Anthroposophie", aansluitend bij Aristoteles en Fichte, een denkproces dat tot het kennen van het ware Ik voert. Dat leidt tot een indrukwekkend perspectief: “Wie alleen denkt, die komt slechts tot de gedachte van het “Ik”; wie beleeft wat in het zuivere denken beleefd kan worden, die maakt, - het “Ik” door het denken belevend -, een werkelijkheid die tegelijk vorm en substantie is tot inhoud van zijn bewustzijn.”
Doordat men in het zuivere denken het ware Ik als beleving ervaart, leert men kennen wat volle werkelijkheid is.
Het seminar werd begeleid door Renatus Ziegler. De website van Renatus Ziegler http://www.reinesdenken.ch bevat veel materiaal dat relevant is voor de thema's waar onze groep zich mee bezig houdt.
==================================================================================
In 2010 was het thema van het seminar: Antroposofie als Ik-verwerkelijking: van spiegelbeeld tot oerbeeld.
Dit seminar was gebaseerd op Steiners voordracht “De psychologische grondslagen en de kennistheoretische positie van de antroposofie” uit 1911, gehouden op het Bologna congres voor filosofie en religies.
In de eerste zin van zijn inleiding geeft Steiner direct het thema aan. “De opgave, die ik mij in de volgende uiteenzettingen zou willen stellen, zal zijn te spreken over de wetenschappelijke aard en waarde van een geestesstroming, waarvan men in brede kringen tegenwoordig nog geneigd is het predicaat 'wetenschappelijk' te bestrijden." Steiner beschrijft vervolgens vanuit psychologische ervaringen (met voorbeelden) en kentheoretische overwegingen een weg die de mens kan gaan om tot kennis van de geestrealiteit en zo tot zelfkennis te komen.
Het seminar werd begeleid door Renatus Ziegler.
De website van Renatus Ziegler http://www.reinesdenken.ch bevat veel materiaal dat relevant is voor de thema's waar onze groep zich mee bezig houdt.
======================================================================
Seminar en lezing door Renatus Ziegler over de Innere Natur des Denkens
16, 17 en 18 November 2012
======================================================================
“Wir wollen dieses Reich [der Gedanken] hier in der Weise untersuchen, als ob es ausserhalb der Grenzen desselben überhaupt nichts mehr gäbe, als ob das Denken alle Wirklichkeit wäre. Wir sehen für einige Zeit von der ganzen übrigen Welt ab.”
“Wie erscheint uns unser Denken für sich betrachtet?”
Als 25-jarige schreef Rudolf Steiner deze zinnen in zijn boek over de kennistheorie van Goethe’s wereldbeschouwing (GA 2, Nederlandse uitgave: Waarnemen en denken). Renatus Ziegler begeleidde dit seminar.
======================================================================
Lezing en seminar door Mario Matthijsen over Kennen, in de dagelijkse praktijk en in de wetenschap (GA 2)
15, 16 en 17 November 2013
======================================================================
Kennen, in de dagelijkse praktijk en in de wetenschap
Elk jaar in het derde weekend van november organiseert de ledengroep Filosofie-Antroposofie een lezing en seminar voor leden van de AViN en andere belangstellenden.
In 2013 ging dit over de rol van waarnemen en denken bij het verkrijgen van inzichten in de dagelijkse praktijk van het leven. Maar ook hoe in het wetenschappelijk kennen het algemene kenprincipe verbijzonderd wordt al naar gelang het onderzoeksgebied. In het seminar werd afgewisseld in onderscheiden en samenhang zoeken, in algemene begripsontwikkeling en sprekende voorbeelden, in voordoen en zelf oefenen met waarnemen, denken en kennen. In de lezing op vrijdagavond werd een overzicht gegeven van Rudolf Steiners boek ‘Waarnemen en denken’.
De presentaties en gesprekken werden afgewisseld met gezamenlijke euritmie onder begeleiding van Marleen Matthijsen.
Mario Matthijsen begeleidde dit seminar.
======================================================================
Seminar en lezing door Mario Matthijsen: Hoe kom je tot inzicht in de anorganische natuur, in de levende natuur en in de mens?
Een onderzoek naar drie kenwijzen.
14, 15 en 16 November 2014
======================================================================
Hoe kunnen we tot kennen komen in de anorganische, dode natuur? Wat is een oerfenomeen? Hoe krijgen we inzicht in de levende, organische natuur en wat is de betekenis van ‘het type’ daarbij? Ook kwam het kennen van de mens en het sociale leven aan bod: de historische mens, de ziel van de mens, de volkeren en de vrije mens met zicht op de wetenschap van de geestelijke wereld. In het seminar hebben we gewerkt aan de kenmerken van de specifieke kenwijze die voor elk gebied nodig is, opdat we de eigen aard van het onderzochte kunnen leren kennen. We werkten aan begripsvormende overwegingen, observaties aan concrete voorbeelden uit de drie gebieden. Daarnaast uitwisseling van eigen actuele denkervaringen en zielebelevenissen, die we in de euritmie kunstzinnig hebben vorm gegeven.
De presentaties en gesprekken werden afgewisseld met gezamenlijke euritmie onder begeleiding van Marleen Matthijsen.
Mario Matthijsen begeleidde dit seminar.
======================================================================
Seminar en lezing door Jesse Mulder over Oorsprong en betekenis van het denken
20, 21 en 22 november 2015
======================================================================
Wat is de oorsprong en de betekenis van het denken? Dat is de vraag die Steiner in het eerste deel van zijn Filosofie van de Vrijheid centraal stelt. Zijn benadering van deze vraag voert langs een aantal denkers van zijn tijd. In het seminar zagen we dat denkers van onze eigen tijd deze rol moeiteloos kunnen overnemen. Aan de hand van deze moderne denkers konden we ons een overzicht verschaffen van Steiners benadering van en antwoord op zijn vraag naar het denken. Deze “vakfilosofische” verkenning werd aangevuld met een “fenomenologische” verkenning van wat denken nu eigenlijk is.
De presentaties en gesprekken werden afgewisseld met gezamenlijke euritmie onder begeleiding van Renata de Zwaan.
Jesse Mulder begeleidde dit seminar. Hij is op 18 juni 2014 gepromoveerd op het proefschrift Conceptueel realisme.
Klik hier voor het verslag van zijn lezing op 20 november.
Belangstellenden kunnen het verslag van het hele seminar opvragen bij Jaap Lemereis:
======================================================================
Lezing en seminar door Jesse Mulder rondom Filosofie van de Vrijheid.
25, 26, 27 november 2016
======================================================================
Lezing: Kunstmatige intelligentie vs. "echte" intelligentie
Er wordt alom gespeculeerd over de toekomst van kunstmatige intelligentie: het zal niet lang meer duren, zo zegt men, voordat de kunstmatige intelligentie het niveau van menselijke intelligentie bereikt, en daarna zal die het menselijke niveau ver overstijgen, met volgens sommigen utopische, volgens anderen apocalyptische toestanden tot gevolg. Nergens wordt echter de vraag gesteld naar de aard van kunstmatige intelligentie – en naar de verhouding tot "echte", menselijke intelligentie. Als we die vraag stellen blijken dergelijke speculaties op niets te zijn gebaseerd: kunstmatige intelligentie zal nooit de menselijke intelligentie kunnen bereiken. Dat betekent niet dat verdere ontwikkelingen op het gebied van KI zonder gevolgen zullen zijn voor ons menselijke vermogen om te denken – integendeel.
Seminar: Dood en opstanding in het denken: aardse en hemelse intelligentie
Onze menselijke intelligentie heeft, zo Steiner, een kosmische oorsprong. Hij is geleidelijk aan naar de aarde afgedaald, tot persoonlijk bezit van de mensen geworden. Op aarde sterft de kosmische intelligentie: van het volle leven van de kosmische samenhangen blijven slechts abstracties over – "lijken van de geest". Temidden van deze "dode geest" beleeft de mens zijn vrijheid: zijn plaats in het wereldgebeuren wordt hem niet vanzelfsprekend aangereikt, nee, die moet hij voor zichzelf veroveren. Verliest hij zich in de geest die de geest niet meer kent, dan zal hij de weg naar zijn kosmische oorsprong niet meer kunnen vinden. Dit gevaar is reëel: de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie is er een grijpbare manifestatie van. Wendt hij zich om van zijn schaduwachtige begrippen naar het licht dat de schaduwen werpt, dan opent zich de mogelijkheid voor een opstanding van het denken. – Deze micro-macrokosmische situatie is geprobeerd in verband te brengen met de Filosofie van de Vrijheid.
======================================================================
Lezing en seminar door Jesse Mulder over Filosofie van de Vrijheid
17, 18, 19 november 2017
======================================================================
Thema:
Ik denk - Het denkt in mij: universaliteit en individualiteit in het denken
Ik denk. Denken is een activiteit van mijn ziel, en de gedachte, het product van die activiteit, is dus individueel eigendom van mijn ziel. Ik denk mijn gedachtes, jij denkt jouw gedachtes; denken is individueel. Toch kan ik ook jouw gedachtes denken, en jij kunt ook mijn gedachtes denken. Twee zielen, één gedachte. Zo beschouwd zijn gedachtes individu-overstijgend; denken is universeel. Het denkt in mij, en ook in jou. – Het bijeenhouden van deze twee zijden van het denken is cruciaal voor een goed begrip van Steiners Filosofie van de Vrijheid. In het bijzonder voor een goed begrip van de rol die zijn filosofie van het denken (deel I) speelt voor zijn filosofie van het handelen (deel II).
Klik hier voor het verslag van zijn lezing op 17 november 2017.
======================================================================
Lezing en seminar door Jan van Gils rond het thema: Mens ken uzelve.
16, 17, 18 november 2018
======================================================================
Centraal staan de omvorming en verlevendiging van het waarnemen, denken en beleven. We leven in het tijdperk van het denken. Rond 1500 vond de geboorte van de IK-ben beleving plaats. Daardoor werd het mogelijk dat de ziel zich vertakt in drie zelfstandige gebieden – het denken, voelen en willen. De ontwikkeling van de eigen bezinnende en filosofische activiteit rust op meerdere pijlers. Als eerste het doordenken van filosofische teksten, als tweede het onderzoeken van het eigen netwerk van begrippen en als derde het scholen van het eigen waarnemen, denkproces en beleven. In het symposium komen alle drie de facetten aan bod. In de inleidende openbare lezing wordt een schets gegeven van de huidige bewustzijnspositie die zijn kenmerken heeft in meerdere transitiepunten die vanaf 1500 werkzaam zijn. Een van de omslagpunten ligt rond 1775: het is de overgang van het denken in ruimteverhoudingen naar het denken in tijdsprocessen.
======================================================================
Lezing en seminar door Désanne van Brederode rond het thema: Vrijheid vraagt tijd.
15, 16, 17 november 2019
======================================================================
‘We leven in een vrij land,’ is een veelgehoorde opmerking. Vergeleken bij sommige andere landen en culturen, en bij het verleden, is dat misschien ook zo. Maar juist mensen die zich vrij wanen, bevragen hun vrijheid niet vaak meer – sterker nog, de kans bestaat dat ze geleidelijk een zintuig verliezen voor het opmerken van hun eigen onvrijheden. In het tweede deel van zijn boek Filosofie van de Vrijheid, de werkelijkheid van de vrijheid, reikt Rudolf Steiner inzichten aan die helpen om onvrijheid te onderscheiden van vrijheid, en vervolgens tot individuele, vrije gedachten en (liefde tot) daden te komen, met begrip voor andermans wil. In dit seminar zal schrijfster Désanne van Brederode nader ingaan op het onderkennen van de eigen (on)vrijheden en in verbeeldingsvolle oefeningen en euritmie onderzoeken hoe we in het alledaagse leven in deze tijd, in dit deel van de wereld, steeds opnieuw gevoel en hart kunnen krijgen voor al die momenten waarop we geestelijke vrijheid ervaren en gestalte geven. Vrijheid vraagt onderhoud, vraagt tijd, ontmoetingen, wrijvingen en botsingen soms, maar zeker ook Spieltrieb en humor. Ze is geen permanente staat die we kunnen bereiken, laat staan al hebben bereikt, maar een ideaal waarvoor we ruimte kunnen scheppen, alleen en samen met elkaar. Binnen, maar vooral ook buiten antroposofische kringen.
======================================================================
Lezing en seminar door John Hogervorst rond het thema: Individuele vrijheid en sociale driegeleding.
20, 21, 22 november 2020
======================================================================
“Op het moment dat het mogelijk is intuïties te hebben die de werkelijke vrijheid van de mens een grondslag geven, zal uit deze individuele mens ook datgene kunnen voortkomen waarop men in het menselijk samenleven kan bouwen. Maar de blik moet steeds op dit menselijk samenleven gericht zijn. Daarom kan ik zeggen dat mijn boek De kernpunten van het sociale vraagstuk in zekere zin de voortzetting is van mijn 'Filosofie van de vrijheid'. Zoals mijn 'Filosofie van de vrijheid' onderzoekt waar vandaan bij de individuele mens de kracht tot vrijheid komt, zo onderzoekt mijn 'Kernpunten van het sociale vraagstuk' hoe het sociaal organisme moet worden gevormd opdat de individuele mens zich vrij kan ontwikkelen. En dit zijn uiteindelijk de twee grote vragen die ons in deze tijd zouden moeten bezig houden.” (Rudolf Steiner, 17 maart 1920, GA 334).
Klik hier voor het verslag van zijn lezing op 20 november 2020.
======================================================================
Lezing en seminar door Frans Lutters rond het thema: De wetenschapsfilosofie van Novalis
12, 13, 14 november 2021
======================================================================
Op zoek naar de wetenschapsfilosofie van Novalis, werken in fragmenten
De dichter Novalis (Friedrich von Hardenberg 1772-1802) wordt ook als denker met filosofische en wetenschappelijke scholing erkend. Novalis beoefende het schrijven en werken met fragmenten als individuele leerproces, dat uitmondt in een bijzondere wetenschapsfilosofie. In dit weekend zullen we oefenend met de methodiek van Novalis aan het werk gaan. Novalis was een praktisch, wetenschappelijk denkende mijnbouwingenieur die behalve dichter ook een wetenschapper en onderzoeker was die waardevol materiaal heeft achtergelaten op het terrein van de wetenschapsfilosofie. Deelaspecten ervan zijn in de laatste jaren door onderzoekers onderzocht. De specifieke methode echter van het poëtisch experiment als uitvoerbare methode is nog niet geëxpliciteerd. In dit weekend zullen we op dit gebied samen een nieuwe stap proberen te maken.
Het poëtisch experiment gaat uit van het verzamelen van waarnemingen in reeksen. Deze waarnemingen kunnen zowel op zintuigelijke indrukken gebaseerd zijn of als gedachten geformuleerd worden. Aan de hand van de ordening van de waarnemingen en gedachten ontstaan dan inzichten die in de vorm van fragmenten worden opgeschreven. Het is mijn streven om tijdens dit seminar, op basis van voorbeelden uit zijn nagelaten oeuvre, deze methode nader uit te werken en gezamenlijk te beoefenen.
In het seminar kwam de opvatting van Novalis over ´Bildung´ aan de orde. Poëtiseren en experimenteren ziet Novalis als vorming, als ´Bildung´ en hij thematiseert dit uitvoerig in zijn werk. Er zal tevens een verband gelegd worden tot het tweede gedeelte van Rudolf Steiner's Filosofie van de Vrijheid'. Het seminar zal naast de inleidingen een dynamisch werkkarakter hebben. Er is geen voorkennis op het gebied van Novalis of wetenschapsfilosofie noodzakelijk.
Literatuur:
Novalis (1995) Stuifmeel, fragmenten over de liefde Zeist Vrij Geestesleven
Prokofieff S. O.(2008) Novalis, Ewige Individualitat Dornach Verlag Am Goetheanum
======================================================================
Lezing en seminar door Dieter Hammer en Jesse Mulder rond het thema:
Het gevecht om het bewustzijn: mens versus transhumanisme
18 en 19 november 2022
======================================================================
Dieter Hammer: Transhumanisme - verbetering van de mens door techniek
Als je het transhumanisme in één zin wilt typeren kun je zeggen: het transhumanisme streeft naar de verbetering van de mens door middel van techniek. Het transhumanisme heeft een historie sinds het midden van de 19e eeuw, het loopt parallel aan het materialisme. Toen ik er nog niet mee bekend was dacht ik eerst in mijn naïviteit dat het een verdere ontwikkeling van het humanisme was, maar niets is minder waar. Die naam is een van de versluieringstechnieken van het transhumanisme.
Jesse Mulder: Transhumanisme als illusie
Transhumanisme is in zekere zin een gepasseerd station: als ideologie is het een illusie. Maar intussen werkt het wel, heeft het een invloed op vele mensen. Je moet er dan ook met een andere blik naar kijken: wat werkt hierin?
Jesse Mulder: Het individuele en het algemene
De Filosofie der Vrijheid is een belangrijk boek, omdat het een ‘doorgangs-moment’ vormt naar een ander denken. In de eerste versie lijkt het werk nog heel dicht bij Nietzsche te zitten. Het bevat een soort paradox: die tussen het algemeen menselijke en het individuele. Hoe hangen die twee samen?