Mens en kosmos. 100 jaar Rudolf Steiner. En nu ... ?
31 januari, 2025
Rik ten Cate en Elard Pijnaken aan het werk
Op 30 maart is het honderd jaar geleden dat Rudolf Steiner overleed. Vormt dit de laatste van alle honderd-jaar herdenkingen van de antroposofie? Rik ten Cate werkt met schrijvers, acteurs, musici en beeldend kunstenaars aan een groot evenement om Rudolf Steiner op zijn honderdste sterfdag voor het voetlicht te brengen.
Steeds vaker rijst de vraag hoe we na deze eeuw met het erfgoed van Rudolf Steiner kunnen omgaan. Wat is er nodig om in de komende tijd de antroposofie levend te laten werken ten behoeve van cultuur en samenleving? Vaak wordt gezegd dat de antroposofie “goud in handen heeft”. Ze heeft visie en kent wegen die kunnen helpen om gezondheid van lijf en leden, het sociale leven, het onderwijs, de natuur, de economie verder te ontwikkelen. In de afgelopen honderd jaar is veel tot stand gebracht, dat is helder en zichtbaar. Maar het is geen reden om achterover te leunen. Er is nog veel meer mogelijk. Dus: wat is er in de komende tijd nodig om de effectiviteit van de antroposofie te vergroten en haar stem te versterken, zodat ze helder en actief kan meespreken en kan werken in de vormgeving van onze samenleving, nationaal en internationaal?
Het antwoord op die vraag is niet eenduidig te geven. Maar een aantal ingrediënten wordt wel zichtbaar. Zo is de taal waarin we spreken niet altijd voor iedereen verstaanbaar en is de verdere ontwikkeling van een dialoog- en gesprekscultuur een evident onderwerp. Daarin lijkt vooral luisteren een belangrijk onderdeel. Niet het weten, maar juist vragen en invoelen is iets wat ruimte schept. Een ander struikelblok is de abgeëckte vorm waarin antroposofie vaak verschijnt. Enerzijds is dat een kenmerk, een soort herkenningsbaken. Anderzijds wekt het de vraag of er buiten die herkenbaarheid ook alternatieven mogelijk zijn. En dan zijn taalgebruik en vorm nog relatieve uiterlijkheden. Hoe leer ik beter om te gaan met het delen van visie en inhoud? Door die als aanvulling te leggen naast die van mijn gesprekspartner? Daarin is souplesse nodig, en ook het loslaten van te vaste opvattingen, ervan uitgaande dat meerdere wegen naar Rome leiden.
Toen en nu
Op 30 maart willen we de sterfdag van Rudolf Steiner herdenken met een voorstelling in de grote zaal van Flint in Amersfoort: Mens en kosmos, 100 jaar Rudolf Steiner. En nu … ? Tijdens dit evenement onderzoeken we op kunstzinnige wijze de rol van de antroposofie in de samenleving. Het wordt een theatrale reis waarin muziek, toneel, beeldende kunst en inhoudelijke bijdragen elkaar afwisselen.
Elard Pijnaken, Roel Adam en Maarten Ploeger schreven voor deze gelegenheid drie monologen over drie vrouwen die Rudolf Steiner kenden: Elisabeth Vreede, wiskundige en sterrenkundige en bestuurslid van de nieuwe Antroposofische Vereniging; Else Lasker Schüler, expressionistisch dichter, en Edith Maryon, beeldend kunstenaar. Vertolkt door acteurs spreken deze vrouwen over hun betrekking met Rudolf Steiner. Deze stemmen uit het verleden plaatsen Désanne van Brederode, Merlijn Twaalfhoven en Gia van den Akker met een korte beschouwing in een hedendaagse context. Beeldend kunstenaar Gijs Frieling schildert live tijdens de voorstelling de opdracht die de mens volgens Steiner heeft. Raoul Boesten verzorgt muzikale intermezzo’s.
Het hele programma kent twee uitvoeringen, een keer in de ochtend en een keer in de middag. In de ruime tussentijd vindt de presentatie van de heruitgave van Mijn levensweg, de autobiografie van Rudolf Steiner plaats. Hans Stolp, die voor de heruitgave de inleiding schreef, zal aan die presentatie een bijdrage leveren. Mensen die de ochtendvoorstelling bijwonen kunnen daarvoor wat langer blijven, mensen voor middagvoorstelling kunnen wat eerder komen.
Met deze herdenking maken we een beweeglijke vorm in een andere taal. We bewandelen nieuwe wegen. Kom daarom kijken, luisteren en meebeleven hoe ons dat lukt. Het is een programma voor een ruim en breed publiek: breng je vrienden, je familie, je collega’s mee!
Rik ten Cate
Dit artikel verscheen in Motief 289 van februari 2025
