Energietransitie

05 november, 2021

Kan ethertechniek fossiele brandstof vervangen?

Er zit een einde aan de beschikbaarheid van fossiele brandstof. Hoe dan ook. Maar wat is het alternatief? Is het kernenergie? Schoon, maar met radioactief afval en het is heel duur om kerncentrales te bouwen. Wind- en zonne-energie dan? Of misschien schuilt de oplossing heel ergens anders. Rudolf Steiner schreef in een van zijn mysteriedrama’s over de machine van Strader, die energie zou kunnen opwekken zonder brandstof. Een naïef verzinsel in een toneelstuk, of zou dit onze toekomst kunnen zijn? We spraken erover met Ben van Tilborg.

Tekst: Cisly Burcksen

Vrije energie, nulpuntsenergie, ethertechniek ... in het alternatieve circuit en de new-agewereld worden deze termen nogal eens door elkaar gebruikt om een revolutionaire, schone manier van energiewinning te omschrijven. Is dat nu allemaal hetzelfde? “Nee,” zegt Ben van Tilborg, docent natuurkunde en nauw betrokken bij de natuurwetenschappelijke sectie van de AViN. “Dat zijn verschillende dingen. Je hebt elektrische en magnetische energie; beide energievormen waar Steiner niet negatief tegenover staat. Het is er gewoon. Wel is hij kritisch op ‘flitsenergie’; snelle elektriciteit die de concentratie bedreigt. Hiermee werkt bijvoorbeeld een laptop. Je hebt ook nulpuntsenergie, maar dat is eigenlijk alleen een theoretisch construct. Het komt uit de quantummechanica en gaat uit van een slinger die nooit stil hangt, ook niet als-ie stil lijkt te hangen – de laagste quantummechanische trilling bestaat dan nog. Sommige mensen zien dat als een optie, maar het is alleen een wiskundige theorie.”

De machine van Strader gaat van een heel ander soort techniek uit. Niet alleen revolutionair qua energievoorziening, maar ook wat betreft het innerlijk van de mens die er gebruik van wil maken. Ben van Tilborg: “De gangbare visie is dat atomen (bestaande uit neutronen, protronen, eletronen) materie maken. Maar Steiner ziet atomen als holtes in de etherruimte. Zijn concept draait om het etherische, de levenskrachten. Alle andere technieken gaan uit van een centrale energievoorziening, maar Steiner zag een soort huisgenerator voor zich. Daarmee zou elk huishouden zijn eigen stroom kunnen opwekken. Dit idee koppelt energie los van macht. Door met ethertechniek te werken, is er geen vervuilende materie meer. Je kunt weliswaar ook etherische vervuiling hebben, maar daar heeft Steiner het niet over. Hij richt zich op harmonie. Zo’n machine als die van Strader is een oud symbool. Denk maar aan de Graal in het Parcivalverhaal: uit de Graal komt alles. Overigens een heel vreemd beeld voor de Middeleeuwen, waarin nog nauwelijks machines waren.”

Toneelmodel

Van de machine van Strader is een model gemaakt voor op het toneel. Uit de aanwijzingen hoe het model eruit moest zien, kunnen we mogelijk afleiden hoe een echt werkende machine gebouwd zou moeten worden. “Dat heb ik zelf ook wel eens geprobeerd met een groepje mensen,” herinnert Ben van Tilborg zich. “Het model moet van bepaalde metalen gemaakt zijn: nikkel, koper, zink, antimoon. Eén metaal moest in Steiners tijd nog ontdekt worden. Op basis van wat hij daarover heeft gezegd, zou het zeer waarschijnlijk hafnium moeten zijn. Dat was destijds nog niet ontdekt, maar kan tegenwoordig gewoon worden gemaakt. Het wordt veel gebruikt in de nucleaire techniek. Zelf zo’n model maken, viel nog niet mee: “Het begon er al mee dat we een metalen bol moesten maken. Metalen platen kun je kopen, maar hoe maak je een bol? Het lastige met een groep antroposofen is, dat het gauw verzandt in boeken lezen in plaats van doen en iets te proberen als je er even niet uitkomt.”

Zo zijn er, ondanks Rudolf Steiners aanwijzingen toch aardig wat raadsels op te lossen als je zelf zo’n model wilt maken. Dat was misschien niet nodig geweest. “Er is een aardige anekdote over een opvoering van de mysteriedrama’s waarbij een toneelknecht het model van de machine klaarzette,” vertelt Ben. “Steiner was erbij en vroeg de knecht toen tot drie keer toe: weet je wat dat is? Uiteindelijk zei hij alleen dat het een soort relais was. Achteraf had de toneelknecht natuurlijk spijt dat hij niet doorgevraagd had! Onder een relais verstaan we een schakelaar die met een kleine stroom een grotere stroom schakelt. Dit moet resoneren met trillingen in de mens. De kleine trillingen wekken steeds grotere op, en zo zou je met die trillingen vanuit de mens motorkrachten kunnen opwekken.”

Morele zuiverheid

Zelf raakte Ben aan het begin van de jaren tachtig geïnteresseerd in deze mogelijke energierevolutie. Hij ontdekte toen dat veel milieuproblemen eigenlijk energieproblemen zijn. “Destijds was dat heel actueel, met de Club van Rome, waarbij men wees op het uitputten van de grondstoffen. Kernenergie wordt nu soms gezien als oplossing, maar er is maar weinig uranium. Dat is maar voldoende voor dertig of veertig jaar en het is heel duur om kernenergiecentrales te bouwen. Dus dat kan geen oplossing zijn voor de lange termijn.”

Via antroposofische jeugdbijeenkomsten zag hij een mysteriedrama. Strader is hierin de wetenschapper, die een machine maakt die motorkracht opwekt. De sociale idealen komen hierbij duidelijk naar voren. De jonge Ben werd enthousiast en ging op onderzoek uit. Zo kwam hij via Steiner en Blavatsky op het werk van John Worrel Keely (1827-1898; zie de foto). Keely beweerde een morele ethertechniek werkend te hebben gekregen met een apparaat dat gevoelig is voor ritmes en trillingen in ons levenslichaam. Dat is het relais waarmee geschakeld wordt. Het relais waarover Steiner sprak, zou ‘m erin kunnen zitten in dat je, uitgaande van trillingen van je eigen etherlichaam en met de juiste morele, astrale houding, sterkere trillingen in de levenskrachten van de zon zou kunnen ontketenen.

Ben: “Keely was een heel mild, moreel, invoelend en christelijk mens en kreeg financiële ondersteuning van de rijke weduwe en theosofe Bloomfield-Moore. Hij heeft allerlei motoren gemaakt en onder andere een apparaat gedemonstreerd waarmee je op afstand een gat in een rots kon boren. Ook demonstreerde hij een motor die ‘vanzelf’ liep. Vanwege patenten liet hij nooit het essentiële onderdeel zien. Een samenwerking om deze techniek in het groot te exploiteren liep helemaal mis. De morele zuiverheid die nodig was voor deze techniek, past niet bij de exploitatie op grote schaal. Keely was zelf de enige die het ding kon bedienen. Hij bracht zichzelf vaak in de stemming door muziek te maken – muziek is een kwestie van trillingen, maar heeft ook een morele kant.” Toch is zijn erfgoed mogelijk niet helemaal verloren gegaan: “Keely-deskundige Dale Pond heeft zich erop heeft toegelegd om zijn modellen na te maken, zonder te pretenderen dat ze zouden werken. Dat onderzoek loopt nog.”

Recenter onderzoek

Ook op andere plekken zijn pogingen gedaan om een dergelijk apparaat te bouwen. “Viktor Schauberger (1885-1958) heeft ook een apparaat voorgesteld: een tafelgrote ‘ufo’, die wat lijkt op een hang drum met ‘kiewen’. In dit apparaat worden platen in zeer snelle draaiing gebracht. Het werkt volgens Schauberger met levenskrachten uit de lucht, maar het kan ook met water,” legt Ben uit. “In het wervelende water zou je licht kunnen zien. De wervelstroom zuigt zich als het ware los van de wand. Het bijzondere hierbij is dat er geen wrijving is. Normaal wrijft namelijk alles, ook in windmolens. Schauberger kreeg vergelijkbare problemen als Keely met mensen die er veel aan wilden verdienen, dus ook dat liep op niets uit.”

Toch schijnt er vandaag de dag een ethertechniek-apparaat te bestaan waarop een hele gemeenschap draait. In Methernitha, een soort Amishgemeenschap in een Zwitsers dorpje, hebben ze een apparaat dat continu loopt en energie produceert. Hierop loopt alle elektra in hun dorp. Ze willen niet verklappen hoe dit werkt, want volgens hen is de wereld er niet aan toe en zou het misbruikt worden. Ook is er in Schwarzwald een club volgelingen van Schauberger, die verder werken met zijn ideeën. “Die machine is technisch niet heel ingewikkeld,” stelt Ben. “In de jaren vijftig was dat nog wel zo, maar nu niet meer. Iets snel laten draaien bijvoorbeeld, kan nu gewoon. En in dat gebied zijn veel kleine werkplaatsen. Er is daar nog een echte ambachtscultuur, dus daar kan van alles gemaakt worden.”

Voorspelling

Ben voelt zich erg aangesproken door de sociale kant die het ontwikkelen van een dergelijk apparaat met zich meebrengt. Hij zou dan ook graag een keer opnieuw proberen om Straders machine na te bouwen met een groep mensen. “Een bezwaar van de gangbare techniek en wetenschap is dat het je in een bepaalde denkrichting trekt. Je kunt niet meer out of the box denken. Steiner wijst op toekomstige spirituele groei in zijn beschrijving van spiegelperioden in de geschiedenis van de mens. De techniek kan eigenlijk pas tot bloei komen als er genoeg mensen op een christelijke manier met elkaar kunnen leven, met die morele zuiverheid. Dan komen ongetwijfeld ook de ideeën.”

Ondanks het vooralsnog ontbreken van een ethertechniek-apparaat waar iedereen mee kan werken, ziet Ben het niet somber in wat energietekorten betreft. “Steiner voorspelde dat 2086 een spiegeling zal zijn van 1914. Dan komen er overal in Europa gebouwen geïnspireerd op het eerste Goetheanum. Dat is een hoopvolle voorspelling. En de mensheid is nooit zonder energiebronnen geweest, dus er komt altijd wel iets. Er is altijd een nieuwe ontwikkeling op tijd voor een ware mensheidsvoortgang. Het is niet de bedoeling dat we er over honderd jaar niet meer zijn, of geüpload zijn of iets dergelijks. Dus er zal zeker een oplossing voor de huidige energieproblematiek komen.”

Dit artikel verscheen in Motief 257 van november 2021.