Onvoltooide antroposofie. Honderd jaar na de dood van Rudolf Steiner

22 mei, 2025

Het nieuwe boek van Jelle van der Meulen is getiteld Onvoltooide antroposofie. Honderd jaar na de dood van Rudolf Steiner. Het zal gepresenteerd worden tijdens het Mens! Festival op zaterdag 31 mei 2025 in Driebergen.

Bijna dertig jaar geleden schreef Jelle van der Meulen in Om gegronde redenen over zijn ervaringen in en met de antroposofische beweging. Die draad neemt hij in Onvoltooide antroposofie weer op. De directe aanleiding hiervoor is het laatste boek van Bernard Lievegoed Over de redding van de ziel. Hierin spreekt Lievegoed een dramatische verwachting uit over een komende ‘geestesstrijd’ waarvan het culminatiepunt tussen 2020 en 2040 zal liggen. Lievegoed heeft het dus over onze tijd. Dat doet Jelle van der Meulen ook.

In Onvoltooide antroposofie volgen we de schrijver op zijn weg met de vragen die deze geestesstrijd bij hem oproepen, een strijd waar we inmiddels al middenin zitten. Veel vertrouwde fenomenen zijn in een nieuwe context komen te staan. Het lijkt erop alsof de orde der dingen in alle gebieden van het leven aan het kantelen is en begrippen als wetenschappelijk of levensbeschouwelijk niet meer in de vertrouwde raamwerken passen. Antroposofisch gesproken betekent dit een definitieve afsluiting van een proces dat al veel langer gaande is. Rudolf Steiner noemt dit de verschuiving van een fysiek naar een etherisch bewustzijn. In deze meer geestelijke werkelijkheid gaat het niet meer om afzonderlijke, vaststaande dingen, maar om processen en daarmee de relaties tussen dingen. En tussen mensen.

Onvoltooide antroposofie is een heel persoonlijk boek. Jelle van der Meulen geeft de lezer een inkijk in zijn eigen worsteling met de antroposofische beweging en in de pijn en de nood die dat bij hem veroorzaakte. Hij laat dat zien aan de hand van thema’s die hij ontleent aan Over de redding van de ziel, en aan zijn eigen ervaringen en ontwikkeling.

In Onvoltooide antroposofie schrijft Jelle van der Meulen over de actuele rol van Christian Rosenkreutz, over de betekenis van de graal, het wezen van Sophia, de actualiteit van het esoterische christendom en het manicheïsme. Een belangrijk aspect vormt daarbij het geheim van de twee Johannesfiguren in verband met wat Ita Wegman de tweede Michaëlstroming noemde. Dat is een motief waarover Steiner in zijn laatste voordracht begon te spreken, maar dat hij niet heeft kunnen voltooien. De kern ervan is de manicheïsche weg om met het kwaad te leven zonder tot dat kwaad te vervallen. In dit thema, dat voor Steiner uitzonderlijk belangrijk leek, ligt volgens de schrijver een stuk onvoltooide antroposofie verborgen. Het is aan ons om dit verder te brengen. Ondanks dat Bernard Lievegoed het thema van het kwaad niet vanuit een besef van de tweede Michaëlstroming benoemt, lijkt hij er innerlijk wel op een verwante manier mee geworsteld te hebben. Er leefden een pijn en nood in hem die met de ontwikkeling van de antroposofische beweging te maken hadden in de jaren dertig van de vorige eeuw, en die samenhingen met de opkomst van het nazisme en het verschijnen van Christus in de etherische wereld.

Rond deze veelomvattende thema’s is Onvoltooide antroposofie geweven. Het is een doorgaand verhaal, niet alleen door de stijl die de schrijver hanteert, maar ook omdat duidelijk wordt hoe thema’s uit het verleden opnieuw hun betekenis en werking krijgen in het heden en daardoor de toekomst vormgeven.

Onvoltooide antroposofie is een teder, persoonlijk boek, waarin delicate thema’s aan bod komen, en waarin de schrijver een helder beeld schetst van de huidige staat van de antroposofie. De toon en de vorm spreken de lezer direct aan. Tineke Croese zegt daarover in haar nawoord: ‘Ik begon in te zien dat veel van de thema’s in Jelles boek levend in het hier en nu aanwezig zijn. Ik kom ze tegen in wat er in mijn eigen leven voorvalt en herken ze in de levens van anderen.’

Jelle van der Meulen: Onvoltooide antroposofie. Honderd jaar na de dood van Rudolf Steiner
Het boek is uitgegeven door Jaap Verheij van uitgeverij Cichorei. De prijs is € 20,00. Het is een paperback, de omvang is 188 pagina’s. Het isbn is: 978 90 834865 7 4.